گزارش عملکرد سال ۱۴۰۲ گروه اسنپ در اواسط تیرماه منتشر شد. گروه اسنپ برای پنجمین سال متوالی گزارش خود را در ۱۵ بخش ارائه کرده است که علاوه بر ارائه عملکرد زیرمجموعه‌های گروه، در ۲ فصل نیز به مسئولیت اجتماعی سازمانی و تدابیر امنیت سایبری اسنپ پرداخته است.
اهمیت گزارش اسنپ در اقتصاد دیجیتال
گزارش عملکرد سالانه ابزاری مهم و قدرتمند در ارتباطات سازمانی است. این دست گزارش‌ها، دستاوردها و سمت‌وسوی راهبردهای کسب‌وکار را در اختیار فعالان و تحلیلگران اکوسیستم قرار می‌دهد به این موضوع در بخش «سخنی با خوانندگان» گزارش اسنپ نیز اشاره شده است.
در نبود پژوهش‌های اقتصادی کلان و پایگاه‌های معتبر داده، این گزارش عملکرد سالانه کسب‌وکارها هستند که چشم‌اندازی از اقتصاد دیجیتال ایران و چالش‌های آن ارائه می‌دهند. گزارش اسنپ به دلیل ابعاد و تنوع بازارهای این گروه شاید بیشترین اهمیت را در بین گزارش عملکرد کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال داشته باشد. زندگی روزانه بسیاری از شهروندان ایران گره خورده به سوپر اپلیکیشن اسنپ است و به سبب طیف گسترده ذی‌نفعان، گزارش پلتفرم‌هایی مانند اسنپ می‌تواند بازنمایی بخشی از اقتصاد دیجیتال ایران باشد.
بررسی گزارش‌های عملکرد کسب‌وکارها درس آموخته‌های فراوانی برای متخصصان ارتباطات نیز در پی دارد. در این یادداشت ما به بررسی گزارش ۱۴۰۲ اسنپ می‌پردازیم، آن را از منظر ارتباطات سازمانی بررسی خواهیم کرد و فرم و محتوای آن را زیر ذره‌بین خواهیم برد.
فرمول ارتقاء یافتۀ سال‌های قبل
با مقایسه سه گزارش ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ اسنپ مشاهده می‌کنیم ذهنیت حرفه‌ای تیم ارتباطات به گزارش‌های عملکرد حفظ شده است. تیم ارتباطات اسنپ شاکله اصلی را در گزارش‌های سال حفظ کرده و در فرم، محتوا و طراحی بهبودهای قابل توجهی را پیاده کرده است. مواردی از گزارش‌های قبلی حذف شده و به جای آن دو فصل جدید در ابتدای گزارش افزوده شده است. همچنین در پایان گزارش بخش واژه‌نامه نیز اضافه شده است که اگرچه تعداد واژگان آن محدود است، ولی ارائه جدیدی در گزارش سال کسب‌وکاری به حساب می‌آید.
با بررسی فهرست این گزارش و مقایسه آن با گزارش‌های پیشین گروه اسنپ مشاهده می‌کنیم که دو فصل «مسئولیت اجتماعی» و «امنیت سایبری» به این گزارش اضافه شده است. اضافه شدن این دو بخش نشان از توجه ویژه اسنپ در سال ۱۴۰۲ به این دو موضوع است. تمرکز بر ارتباطات مسئولیت اجتماعی اسنپ در اقدامات سال ۱۴۰۲ این گروه و انتشار دوره‌ای اخبار مرتبط با آن نیز قابل مشاهده است.
تاکید بر مسئولیت اجتماعی سازمانی
در تقدیم‌نامه این گزارش لزوم توجه و مشارکت در توسعه اجتماعی و اقتصادی عنوان شده است. اسنپ این گزارش را به تمام کسانی تقدیم کرده که «در دل تاریکی شمعی روشن کردندِ و دستان حمایتگر خود را حائل قرار دادند تا چراغ کسب‌وکارهای این مرز و بوم به بهانه‌های واهی خاموش نشـود» و برای تاکید بر اهمیت موضوع، گزارش با فصل مسئولیت اجتماعی آغاز شده است.
اقدامات مسئولیت اجتماعی اسنپ در 3 حوزه «معافیت و تخفیف‌ها»، «نیکوکاری» و «دسترس‌پذیری» طبقه‌بندی شده است و در 30 صفحه به تفصیل جزئیاتی مانند موضوع، نتیجه، ارزش ریالی و زمان طرح آورده شده است.
اسنپ در طرح «تخفیف‌ها و معافیت‌ها» تلاش کرده تا موسسات خیریه، افراد دارای معلولیت، جانبازان، ایثارگران و افراد مبتلا به ام‌اس و تالاسمی را از مزایای این طرح بهره‌مند کند.
در طرح «دسترس‌پذیری» نیز تلاش شده تا افراد دارای معلولیت از جمله نابینایان، ناشنوایان و کم‌شنوایان و افراد دارای معلولیت حرکتی بتوانند از خدمات اسنپ استفاده کنند.
در طرح «نیکوکاری» نیز اسنپ با اقداماتی چون مشارکت در راه‌اندازی خانه امن برای کودکان بی‌سرپناه، حمایت‌های درمانی از کودکان، ساخت مدرسه، بورسیه کاربران راننده با استعداد، تامین نیازمندی خانواده‌های کم‌برخوردار و… تلاش کرده تا فعالیت‌های نیکوکارانه گروه اسنپ را هدفمند مدیریت کند. اگر چه همواره این نقد به طرح‌های نیکوکاری سازمان‌ها وارد است که جامع، پایدار و ارزش‌آفرین نیستند.
در این گزارش، ارزش ریالی فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی اسنپ در سال 1402 بیش از 140 میلیارد تومان برآورد شده است.
تدابیر امنیت سایبری
بدون‌شک مهمترین بحران سال 1402 اسنپ، هک‌شدن داده‌های اسنپ‌فود توسط گروه هکری IRLeaks بود. مجموعه مذاکرات اسنپ با گروه هکری نهایتا به این منجر شد که این گروه ادعا کرد که داده‌های اسنپ‌فود را برای فروش عرضه نخواهد کرد. پس از هک اطلاعات کاربران اسنپ‌فود در زمستان ۱۴۰۲ اسنپ تلاش بسیاری برای افزایش امنیت و اطلاع‌رسانی این موضوع کرد و حالا در گزارش سال خود نیز برای تاکید بر اهمیت فعالیت‌های امنیتی خود، فصل مستقل و جداگانه‌ای را در ابتدای گزارش برای نشان دادن اقدامات خود گنجانده است.
در این فصل، اسنپ تلاش کرده تا استانداردهای خود برای حفظ امنیت را نشان دهد و در این مسیر با اشاره به اصول امنیتی خود، اقدامات امنیت سایبری گروه اسنپ در سال گذشته را برشمرده است. همچنین در این فصل به فعالیت‌های اسنپ در برگزاری مسابقات امنیت سایبری نیز اشاره شده است.
داده‌ها و اطلاعات
ارزیابی صحت و سقم داده‌ها در گزارش‌های عملکرد سازمان‌ها، کار پیچیده‌ای است و گاه می‌توان صحت داده‌ها را با منابع دیگر مانند گزارش سال‌های گذشته یا گزارش‌های اقتصادی حاکمیتی مورد ارزیابی قرار داد.
اگرچه این روزها انتشار گزارش سال بیش از پیش یک فعالیت بازاریابی یا رسانه‌ای محسوب می‌شود، اما باید توجه داشت که گزارش‌های کسب‌وکارهای بزرگی مانند اسنپ، دیجی‌کالا، علی‌بابا و… که بر اقتصاد دیجیتال ایران تاثیرگذار هستند، بیش از آنکه یک گزارش عملکرد مارکتینگی باشد، یک سند مهم در تحلیل اقتصاد دیجیتال ایران است و این مسئولیت نویسندگان گزارش را چندبرابر می‌کند.
انتشار گزارش سال در کسب‌وکارهای اکوسیستم فناوری، سنت ارزشمندی است که همواره با ارزش شفافیت همراه بوده است و به نظر می‌رسد نگارندگان گزارش اسنپ هم با درک این ضرورت، داده‌های ارزشمند و شفافی را در مورد کسب‌وکار خود و بازار، در اختیار تحلیلگران اقتصاد دیجیتال قرار داده‌اند.
گرافیک چشم‌نواز ولی بدون عکس
یکی از مهمترین دغدغه‌ها در ارائه گزارش‌های عملکردی کسب‌وکارها، استفاده از هویت بصری سازمانی، ارائه گرافیکی مناسب و خوانا و استفاده مناسب از تصاویر برای گزارش است. آنچه در گزارش سال اسنپ مشاهده می‌شود طراحی، صفحه‌بندی و تصویرسازی‌های چشم‌نوازی است که تفکیک فصل‌ها را برای مخاطب به درستی انجام داده و در عین سادگی گزارش را جذاب می‌کند.
با این حال گزارش سال اسنپ از ظرفیت عکس بهره نبرده و در حالی که بخش‌هایی مانند مسئولیت اجتماعی، سرمایه‌های انسانی، گزارش اسنپ‌تریپ و… می‌توانست با ارائه عکس تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد، از این ظرفیت -احتمالا برای حفظ یکپارچگی گرافیکی- استفاده نشده است.
انتشار و نسخه‌های دیگر
ارتباطات گزارش سال با برنامه انتشار آن شروع می‌شود. اسنپ در لندینگ گزارش خود نسخه‌ی خلاصه گزارش را نیز ارائه کرده است. همچنین اسنپ در یک ویدئو، خلاصه‌ای از گزارش را با موشن گرافیک و نریشن ارائه می‌کند. نکته مهمی که دریافت اطلاعات اساسی یک گزارش 200 صفحه‌ای را برای گروه‌های مخاطب عمومی آسان‌تر می‌کند.
اگر کسب‌وکارها مخاطبین عمومی و کاربران خود را در گروه هدف گزارش خود درنظر بگیرند، می‌توانند گزارش را با کمپین‌های بازاریابی خود همسو کنند. گزارش عملکرد کسب‌وکار می‌تواند با گزارش‌های شخصی‌سازی شده از سابقه استفاده کاربران از خدماتشان به این گروه همراه شود. نمونه‌ای که در فصل «دیجی‌کالا و من» در گزارش سال 1401 دیجی‌کالا شاهد آن بودیم. این دست اقدامات ایمپرشن و توجه عمومی بیشتری برای گزارش به همراه خواهد داشت.
از سوی دیگر باید توجه داشت که فصول مختلف این گزارش 217 صفحه‌ای، هرکدام به تنهایی ظرفیت انتشار به عنوان یک گزارش مستقل با گروه مخاطبان و ذی‌نفعان مستقل را دارند. انتشار تمامی این داده‌ها در یک گزارش حجیم، اگرچه یک سند ارزشمند در بررسی عملکرد گروه اسنپ است، اما انتشار یکباره همه آن‌ها می‌تواند جذابیت گزارش را برای گروه‌های مخاطب مختلف با چالش مواجه کند.
