چهارمین گزارش کیفیت اینترنت ایران که توسط کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک تهران منتشر شده، تصویری جامع از وضعیت اینترنت کشور ارائه می‌دهد. این گزارش علاوه بر بررسی محدودیت‌های داخلی، تأثیرات فناوری‌های جدید و افزایش کاربران اینترنت ماهواره‌ای را نیز برجسته کرده است.
اینترنت ماهواره‌ای: پاسخی به محدودیت‌ها؟
در یک سال گذشته، استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران رشد بی‌سابقه‌ای داشته است. بیش از ۳۰ هزار کاربر ایرانی با پرداخت هزینه‌ای بین ۷۰۰ تا ۲۰۰۰ دلار، این سرویس را برای غلبه بر محدودیت‌های اینترنت داخلی انتخاب کرده‌اند. استارلینک و سازگاری کاربران با این فناوری‌های جدید با گسترش نسل بعدی اینترنت ماهواره‌ای که بدون نیاز به دریافت‌کننده‌های مجزا (Direct To Cell) تلفن همراه را به اینترنت متصل خواهد کرد، به‌طور بالقوه محدودیت‌های سنتی دسترسی به اینترنت را ناکارآمد می‌سازد و چالش‌هایی جدی برای سیاست‌های محدودکننده ایجاد می‌کند.
محدودیت‌ها و اختلال‌ها؛ باری سنگین بر دوش کاربران و کسب‌وکارها
اینترنت ایران همچنان در میان پایین‌ترین رتبه‌های کیفیت جهانی قرار دارد. طبق داده‌های Google Crux و OONI، ایران به ترتیب در جایگاه ۹۱ و ۹۹ از ۱۰۰ کشور قرار گرفته است. محدودیت‌های داخلی، فیلترینگ گسترده و اختلال‌های شبکه‌ای از جمله عواملی هستند که تجربۀ کاربری را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داده‌اند. این محدودیت‌ها نه‌تنها کاربران، بلکه کسب‌وکارهای آنلاین را نیز متضرر کرده است.
کاربران ایرانی اختلال‌های متفاوتی به‌شکل کامل یا مقطعی در دسترسی به اینترنت تجربه کرده‌اند. اهمیت این اختلال برای کسب‌وکارهای ایرانی تا آن‌جاست که طبق محاسبات کمیسیون اینترنت، اختلال روی HTTP/3 معادل خسارت روزانۀ ۲میلیارد تومانی در یک شرکت استارت‌آپی است.
آمارهای بحث‌برانگیز Speedtest و تناقض در سیاست‌گذاری‌ها
در بخشی از این گزارش به داده‌های تست سرعت Speedtest پرداخته شده و استناد به این داده‌ها به‌عنوان معیار ارزیابی سرعت اینترنت را نقد کرده است. طبق این گزارش، بیش از ۷۰ درصد داده‌های Speedtest از کاربران تهران و اینترنت ثابت جمع‌آوری شده است، که تصویر واقعی و فراگیر از وضعیت اینترنت در سراسر کشور ارائه نمی‌دهد.
تأثیرات اجتماعی و اقتصادی فیلترینگ
یکی از نگرانی‌های اصلی این گزارش، تأثیرات گستردۀ فیلترینگ بر کاربران و امنیت شبکه است. استفاده از فیلترشکن‌های رایگان، دستگاه‌های کاربران را به بستر حملات سایبری و bot-net تبدیل کرده است. همچنین، محدودیت‌ها باعث شده کسب‌وکارهای ایرانی نتوانند به اندازۀ مشابه خارجی خود از بازار دیجیتال بهره‌مند شوند.
این گزارش همچنین به برخی اقدامات مثبت از جمله رفع محدودیت برخی تانل‌های ارتباطی مانند IPSEC و GRE و بهبود وضعیت IPv6 اشاره کرده است. همچنین پیشنهادهایی برای حمایت از کسب‌وکارهای داخلی و شفافیت بیشتر در فرایند مسدودسازی دامنه‌ها ارائه شده است. از جمله، ایجاد سامانه‌ای برای استعلام و اعتراض به مسدودی دامنه‌ها و آی‌پی‌ها و الزام تأیید شورای عالی فضای مجازی برای مسدودسازی سکوهای با کاربر بالا.
متن کامل گزارش را در وب‌سایت انجمن تجارت الکترونیک تهران بخوانید.
