سال‌های نه‌چندان دور، تصویر آشنای سفر در ایران با صحنه‌ای آغاز می‌شد که حالا بیشتر شبیه خاطره است: رسیدن به شمال یا جنوب، ایستادن ماشین‌ها در میدان‌های ورودی و مردانی که با تابلوهای چوبی و مقوایی فریاد می‌زدند «ویلا! سوئیت! اتاق!»
برای پیدا کردن جا، باید حواسمان به ساعت رسیدنمان می‌بود، با چند نفر چانه می‌زدیم، گاهی با دلالی همراه می‌شدیم تا خانه‌ای را از نزدیک ببینیم و تازه ممکن بود آخرش هم راضی نباشیم. نه راهی برای مقایسه بود، نه امکانی برای نظر دادن یا شناخت میزبان. سفر، در عین شیرینی و بوی نم‌دار شالیزار و شور رسیدن به دریا، همیشه با نوعی سردرگمی همراه بود.
اما آن بازار قدیمی اقامت، آرام‌آرام جای خود را به ساختاری داده که حالا در گزارش‌های سالانه می‌توان دیدنش؛ بازاری که دیگر با فریاد «ویلا، ویلا» نمی‌چرخد، بلکه با داده، تجربه و اعتماد پیش می‌رود.
گزارش سال ۱۴۰۳ جاباما صرفاً روایت عملکرد یک کسب‌وکار نیست؛ تصویری از دگرگونی بازار اقامت ایران است: سهم آنلاین در اقامت‌های غیر هتلی بزرگ‌تر شده، اقامتگاه‌های غیر هتلی به مقصد تازه‌ای برای سرمایه‌گذاری تبدیل شده‌اند، تجربه‌محوری به محصول راه یافته و مطالعه‌ٔ موردی داده‌های جاباما از کردستان نشان می‌دهد الگوی توسعهٔ محلی چگونه می‌تواند در عمل رشد و توسعه ایجاد کند.
بازار اقامت ایران روی ریل دیجیتال
بازار اقامت ایران در سال ۱۴۰۳ وارد مرحله‌ای تازه از بلوغ دیجیتال شد. اعداد، بیش از هر چیز از تغییر رفتار مسافران و میزبانان خبر می‌دهند. بر اساس داده‌های گزارش سال ۱۴۰۳ جاباما، سهم رزروهای آنلاین در اقامتگاه‌های غیر هتلی (یعنی همان ویلاها، سوئیت‌ها، آپارتمان‌ها و بوم‌گردی‌ها و…) اکنون به حدود ۲۰ درصد رسیده است؛ درحالی‌که این عدد در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۷ درصد و در سال ۱۴۰۱ تنها ۷ درصد بود. سه‌برابر شدن سهم آنلاین در کمتر از دو سال، تنها یک رشد تکنولوژیک نیست؛ نشانه‌ای است از شکل‌گیری اعتماد، تغییر عادت خرید و گسترش زیرساختی که اقامتگاه‌های کوچک و مستقل را به بازار ملی متصل کرده است.
بااین‌حال، تصویر وقتی کامل‌تر می‌شود که بدانیم ۸۰ درصد این بازار هنوز سنتی است. یعنی اکثریت رزروها همچنان از مسیر تماس تلفنی، واسطه‌های محلی یا مراجعهٔ حضوری انجام می‌شوند. همین شکاف بزرگ، در عین محدودیت، بزرگ‌ترین فرصت صنعت گردشگری دیجیتال در ایران به شمار می‌آید: بازاری وسیع، با فرصت رشد بالا و ظرفیت‌های فراوان برای نوآوری در عرضه و خدمات.
طبق برآورد جاباما، کل اندازهٔ بازار اقامت ایران در سال ۱۴۰۳ حدود ۲۸ هزار میلیارد تومان بوده است. از این میان، ۴,۲۰۰ میلیارد تومان سود ناخالص به دست آمده و بیش از ۷٫۵ میلیون رزرو نهایی ثبت شده است. همچنین میانگین مبلغ هر رزرو حدود ۳٫۵ میلیون تومان اعلام شده است؛ عددی که باتوجه‌به شرایط اقتصادی و پراکندگی جغرافیایی سفرها، نشان می‌دهد با وجود فشار تورمی سفر داخلی هنوز در دایرهٔ انتخاب طبقهٔ متوسط باقی مانده است.
این ارقام در کنار هم سه پیام روشن دارند. نخست آنکه بازار اقامت در ایران بازاری بزرگ و واقعی است؛ نه بازاری محدود به گردشگران خاص یا مقاصد شناخته‌شده. دوم اینکه این بازار کشش قیمتی و تنوع محصول بالایی دارد؛ از اقامتگاه‌های اقتصادی گرفته تا ویلاهای لوکس و تجربه‌های خاص. و سوم آنکه بخش غیر هتلی، یعنی خانه‌های اجاره‌ای، بوم‌گردی‌ها و اقامتگاه‌های شخصی، در حال تبدیل شدن به محور اصلی رشد سرمایه‌گذاری در گردشگری کشور است.
در واقع، آنچه در این داده‌ها نهفته است، تغییری ساختاری در الگوی مالکیت و بهره‌برداری از اقامت است. جایی که دیگر ساخت هتل‌های بزرگ، تنها مسیر توسعهٔ گردشگری نیست؛ بلکه شبکه‌ای از میزبانان کوچک، خانه‌های محلی و کسب‌وکارهای خرد توانسته‌اند سهمی قابل‌توجه از بازار را در اختیار بگیرند. آیندهٔ صنعت اقامت در ایران به میزان اتصال و اعتماد میان میزبان و مسافر وابسته است؛ اتصالی که فناوری آن را ممکن کرده است.
از خانه تا بوم‌گردی؛ جرقه‌های تازه در بازار گردشگری
تحولات بازار اقامت در ایران تنها در تقاضا خلاصه نمی‌شود؛ بخش عرضه نیز در حال دگرگونی است. در سال ۱۴۰۳، اقامتگاه‌های غیر هتلی به نقطهٔ اصلی رشد و سرمایه‌گذاری تبدیل شدند. برخلاف ساخت‌وسازهای سنگین و پرهزینهٔ هتل‌ها، این بخش با هزینهٔ ورود پایین‌تر، انعطاف‌پذیری بالا و بازگشت سرمایهٔ سریع‌تر، امکان مشارکت گروه‌های وسیع‌تری از جامعه را فراهم کرده است؛ از صاحبان خانه‌های دوم گرفته تا کارآفرینان محلی در مناطق کم‌برخوردار.
یکی از مهم‌ترین عوامل این رشد، کاهش هزینه‌های بازاریابی و جذب مهمان از طریق پلتفرم‌های آنلاین است. جاباما و پلتفرم‌های مشابه عملاً میانجی‌ای میان عرضه و تقاضا شده‌اند و با فراهم‌کردن دسترسی مستقیم میزبانان به میلیون‌ها کاربر، موانع ورود به بازار گردشگری را پایین آورده‌اند. امروز، یک میزبان محلی در ماسال یا بانه، همان امکانی را برای دیده‌شدن دارد که پیش‌تر فقط در اختیار برندهای بزرگ اقامتی بود.
به موازات این تحول، تعداد میزبانان فعال در شهرهای پرمسافر افزایش چشمگیر داشته و در استان‌های کمترشناخته‌شده نیز رشد آرام اما پیوسته‌ای دیده می‌شود. این گسترش عملاً مفهوم تازه‌ای از سرمایه‌گذاری را در صنعت گردشگری ایران شکل داده است: «سرمایه‌گذاری خرد». جایی که به‌جای پروژه‌های چندصدمیلیاردی، ده‌ها هزار مالک خرد با سرمایه‌های کوچک اما جمعی، چرخ اقتصادی گردشگری داخلی را به حرکت درمی‌آورند.
در چنین مدلی، اقامتگاه غیر هتلی دیگر یک کسب‌وکار محلی نیست، حلقه‌ای است از زنجیرهٔ بزرگ‌تر گردشگری. حلقه‌ای که می‌تواند تأثیر مستقیمی بر معیشت خانوارها و توزیع جغرافیایی درآمد داشته باشد. یک خانهٔ کوچک در دل جنگل‌های مازندران، یک بوم‌گردی در کوهستان‌های کردستان یا یک آپارتمان ساده در حاشیهٔ شیراز، همگی بخشی از همین شبکهٔ در حال رشد هستند.
بااین‌حال، تداوم این مسیر نیازمند همراهی سیاست‌گذاری عمومی است. اگر این رشد با برنامه‌هایی مانند آموزش کیفیت خدمات، استانداردسازی حداقلی اقامتگاه‌ها و اجرای سیاست‌های مالیاتی هوشمند و حمایتی همراه شود، می‌تواند به یکی از مؤثرترین ابزارهای خلق شغل خرد و توزیع عادلانهٔ درآمد گردشگری در سطح کشور بدل شود. آنچه امروز در داده‌های جاباما دیده می‌شود، گسترش مدلی تجاری است که آغاز شکل‌گیری زیرساختی تازه برای توسعهٔ پایدار گردشگری ایران را رقم می‌زند؛ زیرساختی استوار بر خانه‌های مردم، نه بر برج‌های بتنی.
پلتفرم چندسویه؛ از عرضه تا تقاضا
در گزارش امسال، جاباما خود را نه صرفاً یک سایت رزرو، بلکه یک پلتفرم چندسویهٔ گردشگری معرفی می‌کند؛ مدلی که همزمان به دو سوی اصلی بازار خدمت می‌دهد: عرضه (میزبانان، مالکان، جوامع محلی) و تقاضا (مسافران، آژانس‌ها و شرکت‌ها).
در این ساختار، ارزش جاباما از ایجاد ارتباط مؤثر میان طرفین به‌دست می‌آید. پلتفرم با کاهش هزینه‌های جست‌وجو و ارتباط، شفاف‌تر کردن قیمت و کیفیت و فراهم‌کردن ابزارهای رقابت سالم، عملاً نقش تنظیم‌گر بازار را برعهده گرفته است.
به‌واسطهٔ همین معماری، امکان مدیریت تنوع محصول نیز فراهم شده است؛ از سوئیت‌های اقتصادی تا تجربه‌های خاص. این یعنی هر مسافر می‌تواند انتخابی متناسب با بودجه و سلیقهٔ خود داشته باشد و هر میزبان، صرف‌نظر از اندازه و موقعیتش، در معرض دید میلیون‌ها کاربر قرار گیرد.
جاباما در یک نگاه؛ شمای کلی عملکرد
داده‌های گزارش سال ۱۴۰۳ جاباما تصویری از گسترش و بلوغ تدریجی این پلتفرم به دست می‌دهند. تعداد کاربران آن از مرز هشت میلیون نفر گذشته و شبکه‌ای شامل ۱۸ هزار میزبان و حدود ۳۰ هزار اقامتگاه فعال در ۸۳۲ شهر را پوشش می‌دهد؛ ۶۳ شهر بیشتر از سال گذشته.
در کنار افزایش حجم فعالیت، شاخص‌های کیفی نیز رشد نشان می‌دهند. تعداد نظرها و امتیازهای ثبت‌شده کاربران به بیش از یک‌میلیون و صد هزار مورد رسیده که نسبت به سال گذشته ۱٫۶ برابر افزایش یافته است. همچنین بخش «تجربه‌ها» که در سال‌های اخیر به سبد خدمات جاباما اضافه شده، اکنون شامل بیش از هزار تجربهٔ فعال است و در همین سال ۳۷۵ تجربهٔ جدید به آن افزوده شده است.
در سطح کلی، آمار گزارش نشان می‌دهد که طی چند سال اخیر، فروش ۳ برابر و تعداد رزروها ۲٫۳ برابر شده و میانگین رشد سالانه پلتفرم ۲۰۶ درصد بوده است.
رفتار کاربر و برند؛ از «اجاره ویلا» تا «جاباما»
یکی از جالب‌ترین یافته‌های گزارش امسال جاباما، تغییری است که در رفتار جست‌وجو و ترجیحات کاربران دیده می‌شود. تحلیل داده‌های جست‌وجوی آنلاین نشان می‌دهد که در بازاری ذاتاً فصلی و کم‌تکرار مانند گردشگری، عبارت «جاباما» در ذهن کاربران، فاصله‌ای معنادار از کلیدواژهٔ عمومی «اجاره ویلا» پیدا کرده است. به بیان دیگر، بخش قابل‌توجهی از کاربران دیگر مستقیماً سراغ برند می‌روند، نه صرفاً سراغ نیاز.
در بُعد جمعیت‌شناختی، داده‌های گزارش تصویری از مخاطب جاباما به‌دست می‌دهند که از یک‌سو جوان و دیجیتال‌محور است، و از سوی دیگر در آستانهٔ بلوغ اقتصادی. ۶۶ درصد کاربران مرد و ۳۴ درصد زن هستند؛ اما نکتهٔ جالب‌تر، تفاوت میان جست‌وجوکنندگان و خریداران است. بیشترین بازدید متعلق به کاربرانی است که در بازهٔ سنی ۲۵ تا ۳۴ سال قرار دارند، اما کاربران ۱۸ تا ۲۴ ساله بیشتر از سایر گروه‌های سنی، رزرو خود را نهایی می‌کنند.
جاباما و تجربهٔ کاربری
در نیمهٔ دوم سال ۱۴۰۳، جاباما یکی از مهم‌ترین تغییرات تجربهٔ کاربری خود را معرفی کرد: دسته‌بندی هوشمند اقامتگاه‌ها بر اساس حس و سبک سفر. به‌جای جست‌وجو بر مبنای مقصد یا نام شهر، کاربران اکنون می‌توانند میان بیش از ۲۰ دستهٔ الهام‌بخش مانند «دل جنگل»، «لب آب»، «خانه تاریخی»، «خاص»، «لوکس» یا حتی «اقامتگاه ویژه توان‌یابان» انتخاب کنند.
این تغییر ساده، اما بنیادین، تجربهٔ جست‌وجو را از انتخاب جغرافیا به انتخاب احساس و نیاز سفر منتقل کرد. نتیجهٔ آن، کشف سریع‌تر گزینه‌ها، دیده‌شدن بهتر میزبانان مناطق کمترشناخته‌شده و تطبیق دقیق‌تر میان سلیقه، قیمت و امکانات بود.
داده‌های گزارش نشان می‌دهد تنها در سال ۱۴۰۳، ۳,۲۳۰ اقامتگاه مناسب توان‌یابان، ۲,۱۸۹ پذیرای حیوانات خانگی، ۱۷,۴۶۰ با پذیرش ۲۴ ساعته و بیش از ۱۹ هزار اقامتگاه دارای امکانات سرگرمی و تفریحی در پلتفرم فعال بوده‌اند.
نظرها و امتیازها؛ زیرساخت اعتماد
هیچ پلتفرم گردشگری بدون اعتماد زنده نمی‌ماند و بخشی از این اعتماد از مسیر نظرات و امتیازهای کاربران ساخته شده است. در سال ۱۴۰۳، بیش از ۳۹۱ هزار نظر و امتیاز در پلتفرم ثبت شده که نسبت به سال قبل رشد قابل‌توجهی داشته است. نرخ مشارکت کاربران در امتیازدهی نیز به ۵۱ درصد رسیده؛ یعنی از هر دو مهمان، یکی تجربه‌اش را به اشتراک می‌گذارد.
متوسط امتیاز کاربران نیز ۴٫۴ از ۵ بوده است. در همین مدت، نرخ پاسخ‌گویی میزبانان به دیدگاه‌های مهمانان رشد ۸۰ درصدی داشته و تعداد نظرهای منفی کاهش یافته است.
این روند نشان می‌دهد هم کاربران و هم میزبانان، به‌تدریج رفتار حرفه‌ای‌تری پیدا کرده‌اند؛ میزبانان فعال‌تر پاسخ می‌دهند و مهمانان دقیق‌تر بازخورد می‌گذارند.
تجربه‌ها؛ سفر فراتر از اقامت
در گزارش سال ۱۴۰۳ جاباما، «تجربه‌ها» دیگر یک افزونهٔ جانبی نیست، بلکه به یکی از محورهای اصلی رشد پلتفرم تبدیل شده است. ایده‌ای که از سال ۱۴۰۱ با هدف خلق رویدادها و فعالیت‌های محلی آغاز شد، حالا به محصولی با مقیاس ملی رسیده است؛ از گشت‌های بومی در کوچه‌پس‌کوچه‌های لاهیجان تا تورهای طبیعت‌گردی در کویر یزد و قشم.
در این سال، تعداد تجربه‌های فعال به ۱,۰۲۱ مورد رسید که ۳۷۵ تجربهٔ جدید در سال ۱۴۰۳ به آن‌ها افزوده شده است. این تجربه‌ها توسط ۲۸۴ میزبان در ۶۲ شهر کشور ارائه می‌شوند؛ ۱۶ شهر از این فهرست، برای نخستین بار به شبکهٔ جاباما پیوسته‌اند. رشد ۱۰۲ درصدی رزرو تجربه‌ها نسبت به سال قبل، نشان می‌دهد که سفر در ایران در حال عبور از «اقامت» و ورود به مرحلهٔ «زیستن در مقصد» است.
از نظر عملکرد اقتصادی، میانگین مبلغ هر رزرو تجربه ۱,۳۶۰,۰۰۰ تومان و میانگین درآمد میزبانان حدود ۲۵ میلیون تومان گزارش شده است. بیشترین درآمد یک میزبان هم ۶۷۶ میلیون تومان در یک فصل بوده است. میانگین رضایت کاربران نیز ۹٫۲ از ۱۰ ثبت شده که سطح بالای تجربهٔ مثبت را تأیید می‌کند.
توزیع جغرافیایی تقاضا و عرضه
نگاهی به نقشهٔ سفر در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد الگوی گردشگری داخلی ایران ترکیبی از سفرهای شهری، طبیعت‌محور و ساحلی است. در صدر جدول، تهران با بیش از ۳۹۴ هزار مهمان پرتقاضاترین مقصد اقامتی بوده و پس از آن کردان، رامسر، بندرانزلی و قشم قرار دارند؛ شهرهایی که میان طبیعت و دسترسی آسان تعادل برقرار کرده‌اند.
اما در سوی عرضه، تصویر متفاوت است. رامسر با بیش از ۱۰ هزار اقامتگاه فعال رکورددار تعداد واحد اقامتی است و پس از آن تهران، مشهد، ماسال و شیراز قرار می‌گیرند. این تفاوت میان بیشترین تقاضا (تهران) و بیشترین عرضه (رامسر) نشان می‌دهد بازار اقامت در ایران هنوز در حال یافتن تعادل جغرافیایی میان تقاضا و ظرفیت میزبانی است.
برای پلتفرم‌هایی چون جاباما، این اختلاف به‌معنای ضرورت سیاست‌گذاری دقیق‌تر در قیمت‌گذاری، تبلیغات و مدیریت مقصد است؛ تا جریان سفر هم به سمت مقصدهای پرتردد و هم به‌سوی نقاط جدیدتر هدایت شود.
جاباما و بازاریابی و برندینگ سمت عرضه
جاباما در سال ۱۴۰۳ رویکردی فعال در حمایت از میزبانان در پیش گرفت و از یک پلتفرم صرف رزرو، به همکار بازاریابی اقامتگاه‌ها تبدیل شد. این شرکت با طراحی کمپین‌های محتوایی در شبکه‌های اجتماعی، تولید عکس و ویدئوی حرفه‌ای از اقامتگاه‌ها و اجرای کمپین‌هایی چون «لحظه‌های خاص سفر» و «مزیت رزرو آنلاین»، تلاش کرد تا هم برند میزبانان را تقویت کند و هم مخاطبان را با ارزش تجربهٔ آنلاین آشنا کند.
بر اساس گزارش جاباما، در این سال، ۱۰۰ اقامتگاه منتخب از خدمات بازاریابی اختصاصی بهره‌مند شدند. حاصل آن، تولید بیش از ۴۰ هزار پست و استوری برای صفحات میزبانان و دستیابی به ۲۵۰ میلیون بازدید مجموع در شبکه‌های اجتماعی بود. در حوزهٔ تبلیغات گسترده نیز بیش از ۵ هزار نوبت تبلیغ و همکاری با اینفلوئنسرها انجام شد که بیشترین تعداد جذب دنبال‌کننده با فعالیت یک اینفلوئنسر ۹۰ هزار دنبال‌کنندهٔ جدید و بیشترین تعداد بازدید از یک محتوا، ۱۷ میلیون بازدید بود.
عملیات و پشتیبانی
پشتیبانی جاباما در سال ۱۴۰۳ بیش از ۲۸۷ هزار تماس ورودی و ۵۳۳ هزار تماس خروجی را مدیریت کرده است. مجموع زمان مکالمات به ۲۵ هزار و ۸۷۵ ساعت می‌رسد که در مقایسه با سال گذشته ۴۲ درصد رشد نشان می‌دهد.
میانگین مدت تماس‌ها ۱۴۹ ثانیه بوده که نسبت به سال قبل کمی افزایش یافته است. شاخص رضایت مهمانان از پشتیبانی نیز ۴٫۸ از ۵ بوده است و نرخ پاسخ‌گویی به تماس جاباما نیز ۹۲٫۵ درصد بوده است. به‌طور میانگین، این تیم روزانه ۷۸۹ تماس را پاسخ داده است. از تماس ۲۱ ثانیه‌ای برای رفع سریع یک پرسش، تا گفت‌وگویی ۷۲ دقیقه‌ای برای حل مشکلی پیچیده.
سرمایه‌های انسانی جاباما
بر اساس گزارش سال ۱۴۰۳ جاباما، در پایان سال ۱۴۰۳، این مجموعه ۱۹۳ نفر نیرو با میانگین سنی ۲۹ سال داشته است؛ جوان‌ترین عضو ۲۰ ساله و مسن‌ترین ۵۲ ساله. ۵۹ درصد این افراد مرد و ۴۱ درصد آن‌ها زن بوده‌اند. از نظر تحصیلات، ۳۰ درصد در مقاطع دیپلم و فوق‌دیپلم، ۴۷ درصد کارشناسی و ۲۳ درصد کارشناسی ارشد یا بالاتر مشغول به کارند.
نکتهٔ قابل‌توجه، سهم ۵۵٫۸ درصدی واحد عملیات و پشتیبانی از کل نیروی انسانی است؛ یعنی بیش از نیمی از تیم مستقیماً درگیر تعامل با کاربران و میزبانان هستند. در مجموع، وجود ۸۴ عنوان شغلی در ۹ دپارتمان مختلف وجود داشته است.
کردستان؛ مطالعه‌ای از یک الگوی محلی
یکی از ویژگی‌های متمایز گزارش سال ۱۴۰۳ جاباما، تمرکز آن بر استان کردستان به‌عنوان موضوع ویژه است. در مقدمهٔ گزارش آمده است که هر سال، یک منطقه به‌عنوان نماد توسعهٔ محلی انتخاب می‌شود تا نشان دهد چگونه زیرساخت دیجیتال می‌تواند به رشد واقعی گردشگری در مقیاس بومی کمک کند. انتخاب کردستان، باتوجه‌به ظرفیت‌های طبیعی و فرهنگی اما حضور کم‌رنگ در نقشهٔ گردشگری رسمی، معنایی روشن دارد: بازتعریف سفر در ایران از مرکز به پیرامون.
داده‌های منتشرشده نشان می‌دهد کردستان در سال ۱۴۰۳ یکی از پویاترین استان‌ها بوده است: ۸۰ میزبان فعال، ۱۳۷ اقامتگاه ثبت‌شده و بیش از ۳۰ هزار اتاق‌شب نهایی‌شده (۲٫۷ برابر رشد نسبت به سال قبل). همچنین ۱,۹۲۲ رزرو (۳٫۲ برابر رشد) و ۱۱,۹۱۹ نفرشب اقامت (۳٫۷ برابر رشد) ثبت شده است. پررفت‌وآمدترین شهرهای استان سنندج، مریوان و اورامان‌تخت بوده‌اند؛ شهرهایی که همزمان اصالت فرهنگی و جذابیت طبیعی دارند.
در ترکیب عرضه، سوئیت‌ها و آپارتمان‌ها با مجموع ۵۶٫۵ درصد بیشترین سهم را داشته‌اند و پس از آن بوم‌گردی‌ها با سهم ۲۰٫۸ درصد قرار گرفته‌اند. کردستان در این گزارش صرفاً یک مقصد گردشگری نیست؛ نمونه‌ای است از اینکه چگونه فناوری و روایت، در کنار هم، می‌توانند حاشیه را به مرکز بازگردانند.
تحول آرام، اثر ماندگار
حالا، سال‌ها بعد از آن میدان‌های شلوغ و تابلوهای مقوایی، سفر در ایران چهرهٔ تازه‌ای پیدا کرده است. گزارش سال ۱۴۰۳ جاباما تصویری از همین تغییر تدریجی است؛ از گذار یک بازار سنتی به صنعتی که دارد یاد می‌گیرد منظم، شفاف و قابل اندازه‌گیری کار کند. رشد اقامت‌های آنلاین، افزایش حضور میزبانان خرد در شهرهای کوچک، و گسترش تجربه‌های سفر نشان می‌دهد زیرساخت تازه‌ای در حال شکل‌گیری است؛ زیرساختی که سفر را آسان‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر و درعین‌حال هیجان‌انگیزتر کرده است.
بااین‌حال، هنوز مسیر ناتمام است. بخش بزرگی از بازار در فضای سنتی نفس می‌کشد و استانداردهای اقامتگاه‌های غیراستاندارد یکدست نیست. در بسیاری از شهرهای پرمسافر، تقاضا از عرضه پیشی گرفته و تجربهٔ کاربری برای گروه‌های سنی بالاتر هنوز جای بهبود دارد.
اما اگر قرار باشد مسیر دیجیتالی‌شدن گردشگری ادامه پیدا کند، محور آن فقط سرعت رشد نخواهد بود. کیفیت و اعتماد از سرعت رشد هم مهم‌تر هستند و حفظ‌شان دشوار. آموزش میزبانان، شفاف‌سازی قوانین و حفظ پشتیبانی مؤثر، همان سرمایه‌ای است که تداوم این تغییر را ممکن می‌کند.
سفری که از تابلوهای مقوایی کنار جاده آغاز شده، حالا به شبکه‌ای رسیده که در آن داده، تجربه و ارتباط انسانی کنار هم کار می‌کنند.
